Tổng công ty Phát điện 1 được thành lập Quyết định số 3023/QĐ-BCT của Bộ Công Thương ngày 01/6/2012 theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/01/2013 với hình thức Công ty mẹ - công ty con.
Là đơn vị thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) do EVN sở hữu 100% vốn điều lệ, EVNGENCO 1 có nhiệm vụ: Tổ chức sản xuất điện một cách an toàn, ổn định và hiệu quả; Vận hành thương mại trong thị trường phát điện cạnh tranh; Đầu tư các dự án nguồn điện mới nhằm đảm bảo an ninh năng lượng cho phát triển kinh tế xã hội, đời sống sinh hoạt của nhân dân và sự nghiệp Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nước.
EVNGENCO 1 có 16 đơn vị thành viên, liên kết, trong đó có 10 đơn vị trực thuộc, 1 công ty cổ phần và 5 công ty liên kết. Các đơn vị thành viên thuộc EVNGENCO 1 trước đây hoạt động dưới quyền quản lý của EVN, có đơn vị đã có lịch sử hình thành trên 50 năm. Cán bộ chủ chốt của EVNGENCO 1 là những người được đào tạo và có quá trình làm trong ngành điện từ 20-30 năm.
EVNGENCO 1 có tư cách pháp nhân, có con dấu biểu tượng, điều lệ tổ chức và hoạt động; có chi nhánh, văn phòng đại diện theo quy định của pháp luật, được mở tài khoản tại Kho bạc nhà nước và các ngân hàng; trực tiếp thực hiện các hoạt động sản xuất – kinh doanh và đầu tư vốn vào các công ty con, công ty liên kết; có trách nhiệm kế thừa các quyền và nghĩa vụ pháp lý của Tập đoàn Điện lực Việt Nam chuyển giao khi tiếp nhận các đơn vị liên quan và đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các Công ty phát điện; chịu trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn nhà nước tại Công ty mẹ và vốn đầu tư vào các công ty con, công ty liên kết.